مروری بر تاریخ انتخابات؛ از قاجار تا امروز ؛ اولین انتخابات مدرن در ایران چگونه برگزار شد؟
تاریخ انتشار: ۲۷ خرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۲۶۳۱۱۶
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، به مناسبت برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ بد نیست مروری بر تاریخ انتخابات در ایران و به خصوص اولین انتخابات رسمی برگزار شده در کشور داشته باشیم.
مروری تاریخی بر انتخابات اولیه در ایران
تاریخ انتخابات در ایران به صورت بدوی و اولیه به هزاران سال پیش باز می‌گردد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بیشتربخوانید
حضور حداکثری باعث ناامیدی دشمنان میشودبعد از ورود اسلام به ایران و علی رغم اینکه چند تن از خلفای نخستین به صورت شورایی انتخاب شدند، اما روش شورایی یا انتخابی برای برگزیدن شاهان و امرا و حکام ایران زیاد استفاده نمی‌شد. با این حال، طبق برخی گزارش‌ها، شورا‌های بزرگان در انتخاب برخی حکام آل بویه نقش داشتند. همچنین، نادرشاه افشار با رضایت اشراف صفوی و با کسب رای آنان توانست شاه طهماسب دوم را برکنار و سلسله صفویه را نابود کرده و خود بر تخت بنشیند.
اولین انتخابات مدرن در ایران
اولین انتخابات مدرن و امروزی در زمان مظفرالدین شاه قاجار و بعد از شکل گیری جنبش اول مشروطه برگزار شد. با ورود سنت سیاسی و اجتماعی غربی به ایران، پرورش روشنفکران و به خصوص گسترش ایده "قانون"، ایرانیان به دنبال مشروطه ساختن سلطنت و ایجاد عدالت خانه و مجلس شورای ملی رفتند.
اعتراض بازاریان و بست نشینی در حرم حضرت عبدالعظیم در سال ۱۲۸۳ شمسی، مجازات چند تاجر خوشنام تهرانی توسط حاکم وقت پایتخت و اعتراض آیات عظام سید محمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی باعث شد جرقه اولیه انقلاب زده شود. این انقلاب دوسال بعد در سال ۱۲۸۵ با بست نشینی ۱۴ هزار نفر در سفارت بریتانیا اوج گرفت و سرانجام مظفرالدین شاه را مجبور کرد که تن به مشروطه داده و فرمان برگزاری انتخابات مجلس و تشکیل مجلس و عدالت خانه را بدهد.
به فرمان مظفرالدین شاه، یک مجلس مؤسسان با اعضای انتصابی توسط صدراعظم وقت تشکیل شد تا نظامنامه انتخابات را بنویسد و عاقبت در ۲۵ شهریور سال ۱۲۸۵ شمسی مصادف با عید مبعث، نخستین انتخابات ایران برای تعیین اعضای مجلس شورای ملی برگزار شد.
انتخابات اول تاریخ ایران به صورت عجیبی با انتخابات‌های امروزی متفاوت بود. نباید فراموش کرد که جامعه ایران در آن روزگار هنوز طبقاتی بود و به خاطر همین نگاه، طبقات در شکل گیری مجلس نقش زیادی داشتند.
اولا رای دهندگان شامل همه ایرانیان نمی‌شدند و فقط بخشی از جامعه حق رای داشتند. در واقع، رای دهندگان باید از ویژگی‌های زیر برخوردار می‌بودند:
الف. شرایط طبقه اجتماعی: شاهزادگان قاجار، روحانیون، اشراف، تجار، زمین‌داران و اصناف طبقه‌هایی بودند که به فرمان شاه می‌توانستند نمایندگان خود را برگزینند و از مردم عادی کسانی حق رأی داشتند که ملکی به ارزش دست کم هزار تومان می‌داشتند یا جزو اصناف شناخته‌شده می‌بودند و اجاره مغازه‌شان حداقل به اندازه متوسط اجاره محل می‌بود و صنف‌هایی کم‌درآمد مانند حمالان و شتربانان نماینده و حق رأی نداشتند.
ب. شرایط سنی: داشتن بیست و پنج سال سن و «رعیت ایران» بودن از شرایط افرادی بود که حق رأی داشتند.
ج. شرایط جنسیتی: زن‌ها حق رأی نداشتند.
به جز این، نتیجه انتخابات نیز انحصاری بود. بیشتر نمایندگان از تجار، روحانیون و بزرگان اصناف بودند. همچنین بزرگان قاجار و اشراف نیز سهم زیادی از کرسی‌های مجلس داشتند. همچنین، کل کشور به ۱۵۶ حوزه انتخاباتی تقسیم می‌شد که مطابق آن، تهران با ۶۰ کرسی بیشترین سهم را داشت و سایر ایالات در مجموع فقط ۹۶ کرسی داشتند. حتی ایالت پرجمعیتی مانند آذربایجان فقط ۱۲ کرسی داشت که از این حیث عجیب بوده است. افزون بر این، نمایندگان مجلس باید می‌توانستند به فارسی سخن گفته و می‌نوشتند.
انتخابات ایالات در دو مرحله انجام گرفت. هر طبقه در هر بخش یک نماینده را بر می‌گزید و به مرکز ایالتی می‌فرستاد و این نمایندگان سپس نمایندگان خود را انتخاب کرده و به مجلس می‌فرستادند.
انتخابات تهران، اما در یک مرحله انجام گرفت. شاهزادگان قجری ۴ نماینده، زمین داران ۱۰ نماینده، علما و طلاب ۴ نماینده، تجار ۱۰ نماینده و اصناف ۳۲ نماینده داشتند.
پس از پایان انتخابات نیز ترکیب نمایندگان به نحو جالبی شکل گرفت. از کل نمایندگان اولین دوره مجلس شورای ملی، ۲۶ درصد از بزرگان اصناف، ۲۰ درصد از روحانیون و ۱۵ درصد از تجار بودند. سایر اعضاء مجلس را بزرگان قاجار، خوانین محلی و روشنفکران (که طبقه‌ای جدید بودند) تشکیل می‌دادند.
سه‌گانه نخستین انتخابات
یراوند آبراهامیان (مورخ ایرانی) معتقد است اعضاء اولین دوره مجلس را میتوان به سه دسته تقسیم کرد: مستبدان، اعتدالیون و آزادی خواهان. دسته اول شامل خوانین و شاهزادگان قاجاری و اشراف بودند که اصولا علاقه‌ای به مذاکرات مجلس نداشتند و دوست داشتند به صورت مستقل عمل کنند و نه بر مبنای شورا.
دسته دوم بیشتر شامل تجار و نمایندگان اصناف بودند که تحت حمایت آیت الله طباطبایی و آیت الله بهبانی و با زعامت امین الضرب و محمد علی شالفروش فعالیت می‌کردند. این عده که بیشتر نماینده طبقه متوسط سنتی بودند اعتقاد به تغییر آرام، رعایت اعتدال و مراعات با قاجاریه داشتند و هدف اصلی آن‌ها تنها ایجاد مجلس و عدالت خانه بود و نه تغییر ساختاری یا مدرنیزاسیون ایران. دسته سوم، اما شامل روشنفکران بودند که به رهبری سید حسن تقی‌زاده از تبریز و یحیی اسکندری از تهران فعالیت می‌کردند. آن‌ها اقلیت مجلس اول بودند، اما به علت تحصیلات و آشنایی با قانون اساسی به اصطلاح نمک مجلس به حساب آمده و قدرت زیادی در رهبری سایر نمایندگان داشتند. این نمایندگان بر خلاف دسته دوم سر پرسودایی داشتند و به دنبال تغییر ساختار حکومت، شکل‌گیری احزاب گوناگون، مدرنیزاسیون ایران و حتی غربی سازی ایران بودند.
ماموریت اول مجلس نخست تنظیم قانون اساسی بود. اعضاء مجلس در طول چند ماه این سند را تنظیم کردند و بعد از رای آوردن در مجلس به امضاء مظفرالدین شاه رساندند. شاه قاجار چند روز بعد از امضاء این سند، از دنیا رفت و تاج و تختش را به پسرش دارد. محمد علی میرزا، شاه جدید با مجلس سر ناسازگاری گذاشت و چندی بعد با توپخانه روس مجلس را بمباران کرد.
منبع: خبر فوری
انتهای پیام/
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ انتخابات 1400 انتخابات قاجاریه اولین انتخابات مظفرالدین شاه برگزار شد حق رأی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۲۶۳۱۱۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رقابت جدی ۷ نفر برای کرسی ریاست مجلس به روایت نوری قزلجه /اصولگرایان مجلس دوازدهم «یک فراکسیون سیاسی» نخواهند داشت
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، غلامرضا نوری قزلجه، با اشاره به آرایش سیاسی مجلس دوازدهم، اظهار کرد: در مجلس آینده حتماً فراکسیونی تحت عنوان فراکسیون «مستقلین» خواهیم داشت؛ البته مستقلین نام پیش‌فرض و آن چیزی است که طی چند سال اخیر در ادبیات سیاسی ما مطرح شده، اما اعضا هر اسم دیگری را برای این فراکسیون انتخاب کنند، همان خواهد شد.
بنابر گزارش مهر، وی ادامه داد: رایزنی‌های اولیه بین منتخبان مجلس دوازدهم اعم از نمایندگان ادوار، نمایندگان فعلی و نمایندگان جدید انجام و قرار بر این شده است که افرادی با مشی اصلاح‌طلبی، میان‌رو و همچنین اصولگرایان معتدل و مستقل همگی در یک فراکسیون سیاسی تحت عنوان «مستقلین» یا هر نام دیگری که اعضا درباره آن به توافق برسند، باشیم.
رئیس فراکسیون مستقلین مجلس تصریح کرد: بدون احتساب افرادی که در دور دوم انتخابات به مجلس دوازدهم راه می‌یابند، فعلاً حدود ۸۰ نفر از افرادی که به مجلس دوازدهم راه یافته‌اند، مشی سیاسی مستقل یا میانه‌رو دارند. امیدوارم نتایج در دور دوم انتخابات مجلس دوازدهم به گونه‌ای باشد که تعداد نمایندگان مستقل مجلس دوازدهم به ۱۰۰ نفر برسد.
نماینده مردم بستان‌آباد در مجلس دوازدهم درباره آرایش سیاسی احتمالی اصولگرایان در مجلس آینده، گفت: در مجلس یازدهم یک فراکسیون تحت عنوان فراکسیون «اکثریت» یا فراکسیون «انقلاب اسلامی» داشتیم که در نیمه دوم مجلس یازدهم تا حدودی به اختلاف برخوردند.
نوری قزلجه تصریح کرد: آنطور که زمزمه آن به گوش می‌رسد و بر اساس کاندیداهایی که برای ریاست مجلس آینده مطرح هستند، به احتمال بسیار زیاد اصولگرایان مجلس دوازدهم «یک فراکسیون سیاسی» نخواهند داشت و پیش‌بینی می‌کنم دو یا حتی ۳ فراکسیون سیاسی داشته باشند.
منتخب مجلس دوازدهم درباره رئیس احتمالی مجلس دوازدهم، گفت: افراد میانه‌رو و مستقل مجلس آینده، این موضوع را منوط به شکل‌گیری فراکسیون کرده‌اند و در اولین مجمع فراکسیون به دنبال آن هستیم که این موضوع را مطرح کنیم. البته برای پست‌ها و ارکان دیگر مجلس و اعضای هیأت‌رییسه هم بحث و تبادل نظر خواهیم داشت.
وی ادامه داد: گزینه ما برای ریاست مجلس به این موضوع بستگی دارد که ببینیم تعامل فراکسیون‌های روبرو چگونه خواهد بود و آیا آنان با هم متحد می‌شوند یا آنکه اصولگرایان تعدد فراکسیونی پیدا می‌کنند. به هر صورت در اولین مجمعی که قبل از انتخابات هیأت‌رییسه برگزار خواهیم کرد، حتماً بنا داریم این موضوعات را مطرح کنیم.
رئیس فراکسیون مستقلین مجلس درباره گزینه‌های که برای ریاست مجلس دوازدهم مطرح هستند، گفت: افراد زیادی مطرح هستند و بنده نمی‌خواهم اسم ببرم؛ در واقع افرادی برای ریاست مجلس مطرح هستند که یا خودشان با ما صحبت کردند یا از طرف آنان کسانی با ما صحبت کردند یا در رسانه‌ها شنیدیم؛ حدود ۶ یا ۷ نفر برای ریاست مجلس دوازدهم فعال هستند.
نوری قزلجه تاکید کرد: قطعاً هیچیک از این گزینه‌ها الان نمی‌توانند به طور قطع خود را رئیس مجلس آینده بدانند؛ در واقع هیچیک نمی‌توانند با ضریب اطمینان و احتمال بالا بگویند که رئیس مجلس دوازدهم می‌شوند.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا گزینه‌های ریاست مجلس دوازدهم برای کسب این کرسی شانس برابر دارند، گفت: خیر؛ شانس این افراد متفاوت است اما اینکه بگوییم یکی از این افراد، شانس قطعی یا احتمال بیشتری برای ریاست مجلس دارد، این‌گونه هم نیست؛ این موضوع یک مقدار پیچیده است.
نماینده مردم بستان‌آباد در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: نمایندگان مردم در انتخاب رئیس مجلس حتماً بازخوردهایی را که از انتخابات گرفتند، باید لحاظ کنند و باید علی‌القاعده نظرات افکار عمومی و وضعیت آرای انتخابات در این موضوع دخیل باشد و مجلس نباید بدون توجه به این موارد تصمیم بگیرد.
نوری قزلجه تصریح کرد: بر این اساس، بحث هیأت‌رییسه به خصوص رئیس مجلس یک موضوع پیچیده و چالشی خواهد بود و رقابت‌ها برای آن هم جدی خواهد بود.
۲۷۲۱۵
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1901989
حادثه تلخ برای جوان معلول ساروی که نخبه دانشگاه بود